तपाईंले बिहानदेखि बेलुकासम्म खेतबारीमा बिताएको जीवन केवल माटोका लागि होइन, हाम्रो भविष्यका लागि थियो। ती बिउहरू तपाईंका हातले रोपिएका थिए, र आज म ती बिउबाट जन्मिएको कर्तव्य बोकेर उभिएको छु।
जब भ्रूण अवस्थामा थिएँ, न आवाज थियो, न आकृति, न चेतनाको कुनै परिभाषा। तर तब पनि, तपाईंको प्रार्थनामा म समाहित थिएँ, हजुरआमा। तपाईंका हातहरू जोडिएका थिए मेरो सुरक्षाका लागि, तपाईंका मनका हरेक धडकनमा म एक आशा भएर पलाइरहेको थिएँ।
त्यो पलदेखि आजसम्म, तपाईंको त्याग कति छ, कसरी लेखौं? शब्दहरू कम छन्, भावना थिचिएका छन्।
तपाईंले दिइरहनुभएको माया, त्यो मस्तिष्कमा मात्र होइन, रगतमै बगिरहेको छ। जब म बालक थिएँ, तपाईंका हातका परिकारले मात्र होइन, तपाईंका कथाले मलाई हुर्काए।
रातको निद्रा आउँदैनथ्यो भने तपाईंको न्यानो काख नै मेरो शरण हुन्थ्यो। बिरामी परेँ भने, तपाईंको प्रार्थना औषधिभन्दा बलियो लाग्थ्यो। तपाईंको आँखाको चमकमा, मेरो सफलताको आशीर्वाद भेटिन्छ। तपाईंले हरेक पल आफूलाई पन्छाएर मलाई अघि बढाउनुभयो। आफ्ना इच्छा, साना सपना सबै थाती राखेर। तपाईं केवल ‘हजुरआमा’ बन्नुभयो, एक फरिश्ता जस्तै।
आज म यहाँ छु, केही बन्ने यात्रामा, केही गर्ने संघर्षमा। तर यो यात्रा तपाईंको बलिदान, त्याग र निःस्वार्थ मायाबिना अधुरो हुन्थ्यो। तपाईंको त्यो त्यागको लेखाजोखा म कहिल्यै गर्न सक्दिन। बयान गर्न खोज्दा शब्दहरू रुन्छन्, कलम रोकिन्छ। तपाईं मेरो जीवनको त्यो अध्याय हुनुहुन्छ, जुन बिना बाँकी कथा अधुरो हुन्छ।
“अब म कसरी तपाईं हामीबाट छुटिएको कल्पना गरौँ?” अत्यन्तै गहिरो र भावनात्मक छ। यसले मनमा प्रश्न उठाउँछ। छुट्नुको पीडा, दूरीको अनुभव, र कसरी त्यो कल्पनालाई आत्मसात् गरौँ। म तपाईंलाई एक लेखको रूपमा प्रस्तुत गर्न सक्छु भन्दा पनि शब्द भेटिरहेको छैन। तर सम्झेर भरी भएका केही शब्द लेख्ने प्रयास गर्दछु।
हामीबाट छुट्टिएको दिन, दशैंको दिन। जहाँ हामी मात्र होइन, सम्पूर्ण नेपालीहरूको महान् चाड, जुन दिन सबैजना घरमै रहेर खुशी मनाउने गर्छन्। हामी पनि त्यसरी नै खुशी थियौँ। हजुरआमा, तपाईं बिरामी हुनुहुन्थ्यो, थोरै मात्र भन्नुहुन्थ्यो, “मलाई केही हुँदैन। यो पालिको दशैं निकै शान्तिपूर्ण मनाउनुपर्छ।”
हो, त्यसरी नै हामीले तयारी गरेका थियौँ। तपाईंले तपाइँभित्र भएको यति ठूलो शत्रुलाई भन्नु भएन, जो तपाईंलाई हामीबाट यसरी छुट्याउने रहेछ। हामीलाई यो थाहा भएन। दशैंको धुमधाम तयारी थियो, गाउँदेखि सहर, जताततै त्यही माहोलमा सबैले आनन्द लिरहेका थिए। एकाएक हाम्रो परिवारमा यति भयानक बज्रपात आउँछ भन्ने सोचेकै थिएनौं।
जब बिहान भयो, हामी सबै घरपरिवार टिकाको तयारीमा आफ्नो कामतिर गैसकेका थियौँ। थाहा भएन कि तपाईंलाई हामीबाट छुटाउन काल आइसकेको छ। हाँस्दै छोडेर गएको म साँझ आउँदा सम्म त तपाईं अस्ताइसक्नुभएको रहेछ।
त्यो क्षण मेरो लागि सबैभन्दा कालो क्षण रह्यो। हामी सँगै थियौँ समयको हरेक पलमा, हाम्रो मुस्कान र हाँसो एउटै लयमा ढल्किन्थ्यो। हामीले जे पनि सँगै बाँडेका थियौँ, खुशी, दु:ख, सपना र संघर्ष। समय जसरी पनि त्यसैको धारा बनेर हामीसँग बग्दै गयो। अनि आज, जब विचार मात्र बाँकी रहन्छ, म सोच्छु, के हामीलाई साँचिकै छुट्नु परेको हो?
तपाईं सँगै हुनुको सुख र साथको महत्त्व मैले कहिल्यै थाहा पाएको थिइनँ। तर अहिले, तपाईं मसँग भएको समयलाई सम्झेर, त्याग र दूरीको कल्पना गर्दा अनायासै दिल थाम्न सक्दिनँ। तपाईंबाट छुट्नु यो कल्पना अब मेरो लागि वास्तविकतासम्म पुग्न थाल्छ। तपाईं मसँग बिताएको प्रत्येक क्षण, जुन कहिल्यै छुट्न सक्दैन, त्यो तस्बिरहरूमा बदलिन्छ।
हामीले गरेको हाँसो, हामीले सँगै पछ्याएको सपना, ती पुराना समयहरू अब केवल सम्झना मात्र हुन्। तपाईं बिना यो स्थान शून्यजस्तो हुन्छ। के तपाईंलाई थाहा छ, म तपाईंलाई सम्झिँदा के महसुस गर्छु? यस्तो लाग्छ कि हामीले सँगै काटेका दिनहरू, त्यो हर्षोल्लास, आज पनि मेरो हृदयमा बाँचिरहेको छ।
तर अब कल्पना गर्दा, हरेक पल हामीबाट छुट्नुको पीडा थप गहिरो महसुस हुन्छ। तपाईं मेरो संसारको एक अमूल्य अंश हुनुहुन्छ। जुन बिना म अधुरो छु। तपाईं बिना, मेरो जीवनको मार्ग न अँगाल्न सक्ने, न त अगाडि जान सक्ने कुनै उर्जा समातिरहेको छ।
तपाईंबाट छुट्नु, जस्तो मेरो अस्तित्व नै हराउँदै जान्छ। सम्भवत: मैले के गर्नुपर्छ भने, यसलाई स्वीकार्नुपर्छ। यो वास्तविकता हो। तपाईंबाट छुट्नुको कल्पना बाँच्ने प्रयास हो। के म यसलाई स्वीकार्न सक्दछु? के तपाईंलाई सम्झेर हर्षित हुन सक्छु, जब दूरी हामीलाई अलग बनाउँदै जान्छ?
जब हामी परपर पुग्दछौँ, हामीलाई थाहा हुनेछ कि यस्ता कल्पनाहरू भने केवल मनको झल्को मात्रै हुन्। दूरी र समयको प्रभावले हामीलाई केही पर, अलिकति टाढा गरे पनि, हामी एकअर्कामा सदैव बाँचिरहन्छौँ — हृदयका गहिराइमा।
हजुरआमा, तपाईंले बनाएको त्यो सानो तर आत्माले भरिएको घर आज पनि उस्तै उभिएको छ। तर तपाईं बिना, त्यो घर अब पहिलाजस्तो घर लाग्दैन। तपाईंको सामिप्य बिना, त्यस घरको चिसो ढोका, त्यो सुनसान आँगन, सबैजना एकअर्कालाई हेरेर मौन बस्छन्, मानौं तपाईंको आवाजको प्रतीक्षा गर्दै छन्।
तपाईंले बिहानदेखि बेलुकासम्म खेतबारीमा बिताएको जीवन केवल माटोका लागि होइन, हाम्रो भविष्यका लागि थियो। ती बिउहरू तपाईंका हातले रोपिएका थिए, र आज म ती बिउबाट जन्मिएको कर्तव्य बोकेर उभिएको छु।
तपाईंले बनाएको त्यो घर, त्यो माटो, त्यो परिश्रम सबै कुरा आज मलाई सुम्पेर जानुभयो। म जान्दछु, हजुरआमा यो केवल घरको ईटा होइन, यो तपाईंको सपना हो। यो केवल खेतको गहुँ होइन, यो तपाईंको पसिनाको बिउ हो।
तर अब, जब तपाईंको त्यो पाइला सुन्न पाइँदैन, जब त्यो हातको छोइचोइ अब नपाइन्छ, म कसरी पूरा गरूँ तपाईंले सुम्पेको जिम्मेवारी? तपाईं बिना… म अधूरो छु, तर तपाईंको माया अधुरो छैन। तपाईंको मायाले नै मलाई हिम्मत दिन्छ। म तपाईंलाई सम्झिएर थाक्दिनँ।
म तपाईंको सपना सम्झिएर गिर्दिनँ। रोकायगाउँको त्यो ढुंगे आँगनमा आज पनि तपाईंको पाइला जस्तो लाग्ने हुन्छ कहिलेकाहीँ। शायद त्यो तपाईंको आशीर्वाद हो, शायद त्यो तपाईंको अनुपस्थितिमा पनि तपाईंको उपस्थिति हो।
हजुरआमा, म वाचा गर्छु, तपाईंको घर, तपाईंको खेत, तपाईंको परम्परा र तपाईंको आत्मा सधैँ जोगाएर राख्नेछु। जसरी तपाईंले मलाई माया गर्नुभयो, जसरी आज तपाईंको अन्त्येष्टिको पीडा महसुस गर्न सक्ने बनाउनु भयो, र यो सामर्थ्य जुटाउनु भयो, म पनि तपाईंको सपना बचाइरहनेछु।
