कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले जुम्ला र कर्णालीको आर्थिक, सामाजिक र शैक्षिक रूपान्तरणमा टेवा पुर्याएको छ। यसले रोजगारी, आय, स्वास्थ्य सेवा, पूर्वाधार, कृषि र पर्यटनमा सुधार ल्याई दीर्घकालीन सशक्तिकरण सम्भव बनाएको छ।
कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानको स्थापना जुम्लामा भए यता कर्णालीमा ठूलो परिवर्तन देखिएको छ। यो क्षेत्र भौगोलिक रूपमा विकट छ। राज्यको केन्द्रबाट विकट छ। आर्थिक रूपमा पछाडिएको छ।
केही समय अगाडिसम्म स्वास्थ्य सेवा र विकासको पहुँचमा कमजोर थियो। प्रतिष्ठानले यी सबै क्षेत्रमा सकारात्मक प्रभाव पारेको छ। यसले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाएको छ।
प्रतिष्ठान जुम्ला र माथिल्लो कर्णालीको आर्थिक रूपान्तरणको आधार बनेको छ। रोजगारीमा सुधार भएको छ। स्वास्थ्य सेवाको पहुँच बढेको छ। पूर्वाधार विकासले गति लिएको छ। यो परिवर्तनले स्थानीयको जीवनस्तर समेत उकासेको छ।
प्रतिष्ठानको स्थापनाले स्वास्थ्य र शिक्षा क्षेत्रमा नयाँ सम्भावना खुलेका छन्। आर्थिक विकासमा पनि यसको योगदान महत्वपूर्ण छ। प्रतिष्ठानले स्थानीय समुदायलाई जोडेर थुप्रै प्रगति गरेको छ।
प्रतिष्ठानले प्रत्यक्ष रोजगारी सिर्जना गरेको छ। जसले चिकित्सक, नर्स, शिक्षक र प्रशासनिक कर्मचारीले रोजगारी पाएका छन्। प्राविधिक र मजदुर वर्गलाई पनि अवसर प्राप्त भएको छ। यसले बेरोजगारी घटाएको छ। स्थानीय जनशक्तिको उपयोगले आर्थिक स्थिरता बढेको छ।
अप्रत्यक्ष रोजगारी पनि उल्लेखनीय रूपमा सृजना भएका छन्। होटल, यातायात र खुद्रा व्यवसायमा अवसर सिर्जना भएका छन्। निर्माण क्षेत्रमा रोजगारी वृद्धि भएको छ। यी अवसरले स्थानीयको आयस्तरमा सुधार ल्याएको छ।
विद्यार्थी, कर्मचारी र बिरामीका आफन्तको आगमनले होटल व्यवसाय फस्टाएको छ। रेस्टुरेन्ट र लजहरूको माग बढेको छ। साना होटलहरूले पनि राम्रो व्यापार गरिरहेका छन्। यो आर्थिक गतिविधिले जुम्ला बजारको रौनक बढाएको छ।
स्थानीय उत्पादनको खपतमा वृद्धि भएको छ। मार्सी चामल, सिमी, ओखर, स्याउ र सागपातको माग बढेको छ। किसानले आफ्ना उत्पादन बेचेर आय आर्जन गरिरहेका छन्। यसले कृषि क्षेत्रलाई चलायमान बनाएको छ। स्थानीय बजारमा व्यापारिक चहलपहल देखिन्छ।
किराना पसल, स्टेशनरी र फोटोकपी पसलहरूको व्यापारमा वृद्धि भएको छ। प्रतिष्ठानको गतिविधिले यी व्यवसायलाई निरन्तरता दिएको छ। साना व्यवसायीले नियमित आय प्राप्त गरिरहेका छन्। यो स्थानीय अर्थतन्त्रको लागि सकारात्मक संकेत हो।
घरभाडा व्यवसाय जुम्लामा नयाँ आयाम बनेको छ। विद्यार्थी र कर्मचारीको आगमनले कोठा भाडामा दिने चलन बढेको छ। स्थानीयले आफ्ना घरका कोठा भाडामा दिएर मासिक आय आर्जन गर्छन्। यो ग्रामीण अर्थतन्त्रको सशक्तिकरणको उदाहरण हो।
घरभाडा व्यवसायले स्थानीयको जीवनस्तर सुधारेको छ। धेरै परिवारले थप आयको स्रोत पाएका छन्। गाउँका घरहरू पनि आर्थिक गतिविधिको हिस्सा बनेका छन्। यसले सामाजिक र आर्थिक सन्तुलन कायम गरेको छ।
प्रतिष्ठानको भवन निर्माण र विस्तारले रोजगारी सिर्जना गरेको छ। स्थानीय मजदुर र ठेकेदारलाई अवसर प्राप्त भएको छ। सडक, खानेपानी र विद्युत विस्तारमा पनि रोजगारी बढेको छ। यो विकासले आर्थिक गतिशीलता बढाएको छ।
निर्माण कार्यले स्थानीय सीपको उपयोग गरेको छ। प्राविधिक र गैरप्राविधिक काममा स्थानीय संलग्न छन्। यसले श्रम बजारको विस्तार गरेको छ। स्थानीय जनशक्तिको आत्मविश्वास पनि बढेको छ।
प्रतिष्ठानको गतिविधिले यातायात क्षेत्रमा सुधार ल्याएको छ। ट्याक्सी, जीप र ढुवानी सेवाको माग बढेको छ। औषधि, खाद्यपदार्थ र निर्माण सामग्रीको ढुवानीले यो क्षेत्रलाई चलायमान बनाएको छ।
जुम्लामा हवाई र हेलिकप्टर चार्टर सेवाको माग बढेको छ। प्रतिष्ठानको गतिविधिले यातायातको पहुँच सहज भएको छ। दुर्गम क्षेत्रको आर्थिक गतिशीलता बढेको छ। यसले बाह्य लगानीलाई पनि आकर्षित गरेको छ।
प्रतिष्ठानको शिक्षण अस्पतालले स्थानीय स्तरमै गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा प्रदान गरिरहेको छ। बिरामीले काठमाडौं वा नेपालगन्ज जानुपर्ने बाध्यता घटेको छ। यसले समय र खर्चको बचत गरेको छ। स्थानीयमा स्वास्थ्यप्रति विश्वास बढेको छ।
घर आगनमै उपचार उपलब्ध हुँदा आर्थिक बोझ कम भएको छ। बिरामीका परिवारले ठूलो खर्च गर्नु परेको छैन। यो सुविधाले कर्णालीबासीलाई राहत भएको छ। स्वास्थ्य सेवाको गुणस्तरमा पनि उल्लेख्य मात्रामा सुधार आएको छ।
कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा एमबीबीएस, नर्सिङ, फार्मेसी र पब्लिक हेल्थ कोर्स सञ्चालित छन्। यी कोर्सले कर्णालीका युवालाई दक्ष बनाएका छन्। देशभरका विद्यार्थीले अवसर पाएका छन्। यो शैक्षिक विकासले दीर्घकालीन लाभ दिन्छ।
प्रतिष्ठानले अनुसन्धान परियोजनाहरू सञ्चालन गरेको छ। यस्ता परियोजनाले आर्थिक स्रोतमा विविधता ल्याएको छ। अनुदान र सहकार्यले संस्थालाई बलियो बनाएको छ। अनुसन्धानले स्वास्थ्य क्षेत्रमा नयाँ सम्भावना खोलेको छ।
शैक्षिक र अनुसन्धान गतिविधिले दीर्घकालीन आर्थिक लाभ प्रदान गरेको छ। दक्ष जनशक्ति उत्पादनले स्वास्थ्य क्षेत्रमा आत्मनिर्भरता बढाएको छ। यसले कर्णालीको आर्थिक स्थिरता बलियो बनाएको छ।
प्रतिष्ठानको प्रभावले सामाजिक रुपमा परिवर्तन पनि देखिएका छन्। शिक्षित जनशक्तिको वृद्धिले सामाजिक जागरूकता बढाएको छ। स्वास्थ्य र शिक्षाप्रति स्थानीयको रुचि बढेको छ। यो सामाजिक विकासको महत्वपूर्ण आधार हो।
प्रतिष्ठानको गतिविधिले जुम्ला बजारमा चहलपहल ल्याएको छ। व्यापारिक गतिविधि बढेका छन्। स्थानीय बजार आर्थिक केन्द्रको रूपमा विकास हुँदैछ। यसले समग्र कर्णालीको अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउनेमा दुई मत छैन।
विद्यार्थी र कर्मचारीको आगमनले पर्यटनलाई बढवा दिएको छ। स्थानीय संस्कृति र पर्यटकीय क्षेत्रको प्रचार भएको छ। सिन्जा उपत्यका र चन्दननाथ मन्दिरजस्ता ठाउँमा पर्यटकको चहलपहल बढेको छ। यो आर्थिक गतिविधिको नयाँ आयाम हो।
कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले महिलालाई रोजगारी र शिक्षामा अवसर दिएको छ। नर्सिङ र अन्य कोर्समा महिलाको सहभागिता बढेको छ। यसले लैंगिक समानता र आर्थिक सशक्तिकरणमा योगदान पुर्याएको छ।
प्रतिष्ठानले स्थानीय नेतृत्व विकासमा सहयोग गरेको छ। कर्मचारी र ठेकेदारले नेतृत्वको अवसर पाएका छन्। स्थानीय समुदायको आत्मविश्वास बढेको छ। यो दीर्घकालीन विकासको आधार हो।
प्रतिष्ठानको प्रभावलाई अझ बढाउन नीतिगत सहयोग चाहिन्छ। सरकार र नीति निर्माताले लगानी र सहकार्य गर्नुपर्छ। यसले प्रतिष्ठानलाई थप सशक्त बनाउनेछ। आर्थिक विकासले नयाँ उचाइ प्राप्त गर्नेछ।
प्रतिष्ठानले धेरै उपलब्धि हासिल गरेको छ। तर, चुनौतीहरू पनि छन्। भौगोलिक विकटता र स्रोतको अभावले बाधा पुग्छ। यी समस्यालाई समाधान गर्न रणनीति बनाउनुपर्छ। दीर्घकालीन योजनाले यी चुनौती हटाउन सकिन्छ।
प्रतिष्ठानले भविष्यमा थप सम्भावना बोकेको छ। नयाँ कोर्स र सेवाको विस्तारले आर्थिक प्रभाव बढ्नेछ। जुम्ला आर्थिक केन्द्रको रूपमा स्थापित हुन सक्छ। यसले कर्णालीको समग्र विकासमा योगदान पुर्याउनेछ।
सामुदायिक सहभागिता प्रतिष्ठान सफलताको कडी हो। स्थानीयको सक्रिय सहयोगले प्रभाव विस्तार भएको छ। यो सहभागितालाई निरन्तरता दिनुपर्छ। समुदाय र प्रतिष्ठानको सहकार्यले दीर्घकालीन लाभ दिन्छ।
कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानले दिगो विकासको आधार तयार गरेको छ। रोजगारी, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाले जुम्लालाई आत्मनिर्भर बनाउँदैछ। यो आर्थिक र सामाजिक स्थिरताको संकेत हो।
राजनीतिक संकल्पले प्रतिष्ठानको सम्भावना अझ बढाउन सक्छ। सरकारको सहयोग र लगानी आवश्यक छ। नीतिगत सुधारले संस्थालाई सशक्त बनाउनेछ। कर्णालीको विकासमा नयाँ गति प्राप्त हुनेछ।
कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान जुम्लाको आर्थिक रूपान्तरणको आधार बनेको छ। रोजगारी, स्वास्थ्य सेवा र पूर्वाधारमा यसको योगदान अतुलनीय छ। नीतिगत सहयोग र सामुदायिक सहभागिताले यो प्रभाव अझ विस्तार हुनेछ। प्रतिष्ठानले कर्णालीको भविष्यलाई नयाँ दिशा दिएको छ।
(लेखक कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानका निमित्त उपकुलपति हुनुहुन्छ।)
