देश सुरुङ मार्ग र आधुनिक विकासको युगमा प्रवेश गरिरहेको छ, कर्णालीका बासिन्दाहरू भने खच्चरमा भारी बोकेर जीवनयापन गर्न बाध्य छन्। कुनै बेला समृद्ध र शक्तिशाली कर्णाली अहिले भोकमरी र गरिबीको चपेटामा छ।
कर्णाली प्रदेश, नेपालको सुदूरपश्चिमी भेगमा अवस्थित यो भूमि, प्राकृतिक सौन्दर्य, सांस्कृतिक समृद्धि, र ऐतिहासिक गौरवले भरिपूर्ण छ।
तर, राणाकालदेखि पञ्चायत, राजतन्त्र हुँदै गणतन्त्रसम्म आइपुग्दा पनि यो क्षेत्र विकासको गतिबाट सधैं पछाडि परिरहेको छ। भौगोलिक विकटता र अप्ठ्यारो भू–बनोटले कर्णालीको जनजीवनलाई जटिल बनाएको भए पनि राज्यको उदासीनता र विभेदकारी नीतिले यहाँका बासिन्दालाई झन् कष्टकर जीवन बाँच्न बाध्य बनाएको छ।
कर्णालीको विकासको मुद्दा संसद् भवनमा कहिल्यै प्राथमिकतामा पर्दैन। राज्यको चासो मानव तस्करी र निजी स्वार्थमा सीमित देखिन्छ, तर कर्णालीको पीडा र सम्भावनाप्रति किन यति उदासीनता? यो प्रश्न हरेक कर्णालीवासीको मनमा उब्जिएको छ।
कर्णालीको राजधानी सुर्खेतदेखि दैलेख, कालिकोट, जुम्ला हुँदै रारा र मुगुसम्म जोड्ने सडकहरूमा दिनहुँजसो हुने सवारी दुर्घटनाले दर्जनौंको ज्यान लिइरहेको छ। सम्भवतः यो नेपालकै सबैभन्दा जोखिमपूर्ण सडकहरूमा पर्छ।
यी सडकहरूको दुरवस्था र मर्मतको अभावले कर्णालीवासीको जीवन जोखिममा छ। तर, यस्तो गम्भीर समस्याप्रति राज्यको ध्यान किन पुग्दैन? कर्णाली, सेती, र भेरी नदीहरू आँसु बगाइरहेझैं लाग्छ।
यिनै नदीहरूमा पुलको अभावमा तुइनको सहारामा यात्रा गर्नुपर्दा हजारौं कर्णालीबासीले ज्यान गुमाउनुपरेको छ। यो अमानवीय अवस्थाप्रति पनि राज्य मौन छ।
जब देश सुरुङ मार्ग र आधुनिक विकासको युगमा प्रवेश गरिरहेको छ, कर्णालीका बासिन्दाहरू भने खच्चरमा भारी बोकेर जीवनयापन गर्न बाध्य छन्। कुनै बेला समृद्ध र शक्तिशाली कर्णाली अहिले भोकमरी र गरिबीको चपेटामा छ।
यहाँका जनता आधारभूत आवश्यकताबाट समेत वञ्चित छन्। यदि राज्यले कर्णालीलाई विभेदको दृष्टिकोणले नहेरेर यहाँको प्राकृतिक, सांस्कृतिक, र ऐतिहासिक सम्पदालाई विकासको आधार बनाउने हो भने कर्णालीले न केवल आफूलाई उभो ल्याउन सक्छ, बरु समग्र देशको आर्थिक उन्नतिमा ठूलो योगदान पुर्याउन सक्छ।
कर्णाली प्राकृतिक सम्पदाको खानी हो। यहाँका जडीबुटी, खोलानाला, झरना, मठ–मन्दिर, र सांस्कृतिक विविधताले विश्वलाई आकर्षित गर्न सक्छ। रारा ताल, से–फोक्सुन्डो ताल, बढीमालिका, पचाल झरना, सिन्जा उपत्यका, बुलबुले तालजस्ता अनगिन्ती प्राकृतिक र सांस्कृतिक सम्पदाहरू यहाँ छन्।
यी सम्पदाहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकीय गन्तव्यको रूपमा विकास गर्न सकियो भने कर्णाली विश्व पर्यटनको नक्सामा अग्रस्थानमा आउन सक्छ। तर, यति सम्भावना हुँदाहुँदै पनि कर्णालीका जनता आधारभूत सुविधाबाट वञ्चित छन्।
स्वास्थ्य, शिक्षा, यातायात र सञ्चारको अभावमा यहाँका बासिन्दाले कष्टकर जीवन बिताउनुपरेको छ। काठमाडौंसँग तुलना गर्नु त परको कुरा, विश्वको तुलनामा कर्णाली सयौं वर्ष पछाडि छ।
राज्यको कन्जुस्याइँ र बेवास्ताले कर्णालीका जनतामा आक्रोश बढ्दै गएको छ। यदि यही अवस्था कायम रह्यो भने कर्णालीका युवा र जनता राज्यविरुद्ध उभिन बाध्य हुनेछन्। उनीहरूले आफ्नो हक र अधिकारका लागि वैकल्पिक बाटो खोज्नेछन्।
यो अवस्था न देशको हितमा छ, न त कर्णालीको। कर्णालीको विकास केवल कर्णालीवासीको मात्र नभएर समग्र देशको समृद्धिको आधार बन्न सक्छ।
राज्यले कर्णालीलाई प्राथमिकतामा राखेर ठोस नीति र लगानी गर्नुपर्छ। यहाँका सडकहरूको स्तरोन्नति, पुलहरूको निर्माण, स्वास्थ्य र शिक्षाको पहुँच विस्तार, र पर्यटकीय सम्भावनालाई उपयोग गर्नेतर्फ ध्यान दिनुपर्छ।
कर्णालीका जडीबुटी र जलस्रोतको व्यवस्थित उपयोगले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउन सकिन्छ। सांस्कृतिक सम्पदाहरूको संरक्षण र प्रवर्द्धनले पर्यटक आकर्षित गर्न सकिन्छ।
स्थानीय समुदायलाई सशक्त बनाएर उद्यमशीलताको विकास गर्न सकियो भने कर्णालीले आफ्नो ऐतिहासिक गौरव पुनः प्राप्त गर्न सक्छ।
अब समय आएको छ, कर्णालीलाई केवल समस्याको पर्याय नभई सम्भावनाको केन्द्र बनाउने। कर्णालीका जनताको आँसु पुछ्ने र उनीहरूको मुहारमा मुस्कान ल्याउने जिम्मेवारी राज्यको हो।
यदि कर्णालीको विकासमा ढिलाइ भयो भने यो क्षेत्रको मात्र नभई सिंगो देशको भविष्य जोखिममा पर्नेछ। कर्णालीको विकास देशको समृद्धिको आधार हो, र यो सत्यलाई राज्यले आत्मसात् गर्नुपर्छ। कर्णालीका जनताले अब थप पर्खन सक्दैनन्। उनीहरूको धैर्यको बाँध टुट्न सक्छ, र त्यसको परिणाम कसैको हितमा हुनेछैन।
तसर्थ, कर्णालीको विकासका लागि राज्यले तत्काल कदम चालोस्। यहाँका सडकहरू सुरक्षित बनोस्, तुइनको सट्टा बलिया पुलहरू बनून्, र प्राकृतिक सम्पदाहरूलाई विश्वसामु चिनाइयोस्।
कर्णालीलाई अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकीय हब बनाउने सपना साकार पार्न सकिन्छ, यदि इच्छाशक्ति र प्रतिबद्धता होस्। कर्णालीको समृद्धि देशको समृद्धि हो। यो कुरा बुझेर राज्यले कर्णालीप्रति आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गरोस्।
जय देश, जय कर्णाली!
