बिहानको झरीसँगै स्कुलको गेट ढिलो खोलिएको थियो। दामोदर सर छाता समाउँदै, हिलैहिलोको बाटो छिचोलेर गेटमा पुगे। गेट खोल्ने सुरेश परैबाट चिच्याउँदै आइरहेको थियो, “आज धेरै ढिला भयो हजुर!”
दामोदर सरले मुस्कुराउँदै भन्नुभयो, “ढिला त सधैं हुन्छ नि यहाँ… बदलिएको केही छैन।”
स्कुलभित्र छिरेपछि उनको नजर सीधा दश कक्षातर्फ गयो। कक्षामा विद्यार्थीहरू गफमा व्यस्त थिए। टेबुलमा मोबाइल छरपस्ट राखेका।
झ्यालमा टुटेको काँच, अनि भित्तामा बेरिएको टेपले जोगाइएको पुरानो पोस्टर। युगल बसाइमा रमाएका किशोर, किशोरीहरू बीएफ, जीएफ पढिरहेकालाई ए टु एफ पढाउनु सास्ती हो,” उनलाई लाग्यो।
एक समय थियो, जब उनी शिक्षणमा रोमाञ्चित थिए। पाठ्यपुस्तकको हरेक अध्यायमा उनले भाव देख्थे। त्यो भाव पछ्याउने विद्यार्थी थिए। तर आजकलको शिक्षणमा शब्दका गहिराइ होइन, निष्क्रिय पुनरावृत्ति भएको छ।
विद्यालय व्यवस्थापन समितिको बैठक थियो। राजनीतिक कार्यकर्ता स्कुलमा पसे, नाराबाजी गर्दै। शिक्षा सुधारका लागि होइन, पद–प्रतिष्ठाको लडाइँ थियो त्यो। दामोदर सरको आँखामा निरीहता छायो। कहाँ गए ती आदर्शहरू?
स्कुलको स्रोतसाधन कहिले हरायो, कहिले टुट्यो। छात्रावासको कोठा खाली, धारो सुक्खा, शौचालयको गन्धले सास फेर्न सकस। कार्यालयमा बसिनसक्नुको फोहोर। झिँगाहरूको विगविगी।
शिक्षकहरू मनोमानी पढाउँथे, जिम्मेवारी टार्दै। समाजबाहिरको चासो त झन् सगरमाथा जस्तो टाढा लाग्थ्यो। उनमा नैराश्यता छायो। खल्ती छामेँ। घर सम्झिएँ।
त्यही स्कुलमा एउटा चञ्चल विद्यार्थी थियो, आकाश। उसको उपस्थितिमा अनियमितता थियो, तर भित्री छटपटी साँच्चिकै गहिरो।
उसले दामोदर सरको कक्षा हेरेर मनमनै सोच्थ्यो, “शिक्षक त दुःखी छन्, अझै आशावादी पनि छन्।”
एक दिन, दामोदर सरले गीत लेख्नुभयो,
“अब त पिर लाग्न थाल्यो, छैन र यो स्कुल बिग्रेको,
सबैले साथ दियौ भने बनाउँछौं हामीले भनेको।”
त्यो गीत स्कुलको भित्तामा टाँसियो। विद्यार्थीहरू ठट्टा गर्थे, कर्मचारीहरू बेवास्ता, तर आकाश भने चुपचाप पढ्थ्यो त्यो गीतको अन्तरा हरेक दिन। एकदिन उसले बाबुसँग भन्यो, “अब म स्कुल नियमित जान्छु। दामोदर सरको गीतले मलाइ पोल्यो।”
दामोदर सर त्यो दिन साँझ घर फर्कँदै गर्दा सोच्न थाले, “शब्द मात्र होइन, विचार पनि प्रभावशाली हुँदो रहेछ।”
त्यस दिन उनले पहिलोपल्ट अनुभव गरे।
बदलावको बीउ रोपिसकेको छ, त्यो बीउ अब अंकुरिन चाहन्छ।
