नेविसंघका प्रवक्ता सुरज सेजुवाल भन्छन्, “यदि सोचपत्र केवल एक औपचारिक दस्तावेजमात्रै हो भने, त्यसले त्रिविको वास्तविक सुधार कसरी सम्भव बनाउने?”
नेपालको पहिलो विश्वविद्यालय त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि) को प्रशासनिक संरचना, शैक्षिक योजना र विद्यार्थी सरोकारबीच कहिल्यै अन्त्य नहुने द्वन्द्व छ। पछिल्लो समय, नेपाल विद्यार्थी संघ (नेविसंघ) ले त्रिविका उपकुलपति प्रा.डा. केशरजंग बराललाई सोधेको एउटा प्रश्नले फेरि यो द्वन्द्वलाई सतहमा ल्याएको छ, “तपाईंको सोचपत्र र व्यावसायिक कार्ययोजना किन कार्यान्वयन भएन?”
सामान्यत: विश्वविद्यालय प्रशासन आफ्ना नीति, योजना र शैक्षिक सुधारका प्रतिवद्धतासहित अगाडि बढ्छ। तर, तिनै योजनाहरू कार्यान्वयन हुने प्रक्रियामा कहिलेकाहीँ गति सुस्त हुन्छ, कुनै बेला निष्क्रिय नै रहन्छ।
सन् २०२३ मार्चमा (२०८० चैत १८) नेविसंघले त्रिविलाई बुझाएको सुझाव पत्रले विश्वविद्यालयको प्रशासनिक कामकारबाहीलाई पुनः समीक्षा गर्ने प्रयास गरेको थियो। विद्यार्थी संगठनको दृष्टिकोणमा, यो केवल एउटा पत्र मात्र थिएन; यो त्रिविको सुधारका लागि युवा आवाज थियो।
तर, त्यस दिनको पत्र बुझाएको एक वर्ष पुग्न लाग्दा पनि विश्वविद्यालय प्रशासनबाट न त संवाद भयो, न कुनै छलफल, न त नेविसंघका मागहरूबारे स्पष्ट धारणा सार्वजनिक गरियो।
“हाम्रा मागहरू पटक–पटक उठाएका छौं, तर अहिलेसम्म कुनै ठोस कदम चालिएको छैन,” नेविसंघका प्रवक्ता सुरज सेजुवाल भन्छन्, “यदि सोचपत्र केवल एक औपचारिक दस्तावेजमात्रै हो भने, त्यसले त्रिविको वास्तविक सुधार कसरी सम्भव बनाउने?”
विश्वविद्यालय प्रशासनले प्रत्येक कार्यकालका लागि एक स्पष्ट सोचपत्र र व्यावसायिक कार्ययोजना तयार गर्छ। जसमा त्रिविलाई कसरी आधुनिक शिक्षालयका रूपमा अघि बढाउने, अनुसन्धानलाई प्रवर्द्धन गर्ने, शैक्षिक गुणस्तर सुधार गर्ने, विद्यार्थीहरूको भलाइका लागि नीतिगत परिवर्तन ल्याउने भन्ने विषय उल्लेख गरिएका हुन्छन्।
तर समस्या के छ भने, यी योजना कागजमै सीमित रहन्छन्। जब विद्यार्थी संगठनहरू यस्ता विषयमा प्रश्न उठाउँछन्, उनीहरूलाई आश्वासनको भरमा टार्ने प्रवृत्ति देखिन्छ। नेविसंघको यो प्रश्न केवल त्रिविको उपकुलपतिलाई लक्षित छैन, यो विगतका प्रशासनिक कमजोरीहरूलाई औंल्याउने प्रयास पनि हो।
“हामी शिक्षामा सुधार चाहन्छौं। त्रिविका योजनाहरू केवल घोषणामा सीमित हुनुपर्दैनन्, वास्तविकरूपमा कार्यान्वयन हुनुपर्छ,” एक स्नातकोत्तर तहका विद्यार्थी बताउँछन्।
विश्वविद्यालयभित्रको सुस्त प्रशासनिक प्रणालीले विद्यार्थीहरूको भविष्यमा प्रत्यक्ष असर पार्ने बताउँदै उनीहरू त्रिविको शैक्षिक नीति कार्यान्वयनमा तीव्र सुधार आवश्यक रहेकोमा जोड दिन्छन्।
नेविसंघले आफ्नो माग पूरा नभए विश्वविद्यालय प्रशासनविरुद्ध आन्दोलनको चेतावनी दिइसकेको छ। “यदि वार्ता हुन सक्दैन भने, हामी दबाब दिन्छौं,” सेजुवाल भन्छन्, “हामी हाम्रो शिक्षा प्रणालीलाई सुधार्न चाहन्छौं, जसका लागि सोचपत्र केवल नारा होइन, मार्गदर्शन हुनुपर्छ।”
नेविसंघको प्रश्नमा विश्वविद्यालय प्रशासनले औपचारिक प्रतिक्रिया दिएको छैन। यदि विद्यार्थी संगठनहरूको प्रश्नमा विश्वविद्यालयले अब पनि चुप्पी साधिरहने हो भने, त्रिवि भित्र एक नयाँ विद्यार्थी आन्दोलनको संकेत देखिन सक्छ।
यो केवल एउटा पत्र बुझाउने प्रक्रियासँग सम्बन्धित छैन; यो शिक्षाको गुणस्तर, विद्यार्थी अधिकार, विश्वविद्यालय प्रशासनको जवाफदेहिताजस्ता विषयहरूसँग गाँसिएको विषय भएको नेविसंघले बताएको छ।
अब प्रश्न यो उठ्छ— के उपकुलपतिले सोचपत्रलाई कार्यान्वयनको दिशामा लैजान्छन्, वा यो पनि अघिल्ला योजनाहरूझैं इतिहासको एउटा हिस्सा मात्र हुनेछ?
