खडानन्दका गीतमा बिम्बात्मकता र साहित्यिक पक्ष विशेष आकर्षणका रूपमा देखिन्छन्। हालको गीतमा प्रेमकथा मार्फत उनले गाउँ-समाजमा हुने भावनात्मक सम्बन्धको गहिराईलाई चित्रण गरेका छन्।
नेपाली संगीतको विविधताले सजिएको कर्णालीका गाउँ-ठाउँले लोकगीत र परम्परागत संस्कृतिलाई जिवन्त राख्न एउटा विशेष स्थान ओगटेको छ। यस्तै एउटा सजीव उदाहरण हुन्, जुम्लाको तातोपानी गाउँपालिका -५ का खडानन्द चौलागाईं।
उनी आफ्नो मौलिक देउडा गीत र प्रस्तुतीकरणका कारण अहिले चर्चाको शिखरमा छन्। खडानन्द चौलागाईंको हालै सार्वजनिक भएको “लाईभ देउडा” गीत हुम्लाकी बन्कला शर्मासँग गाइएको मार्मिक प्रेमकथामा आधारित छ।
यो गीतले दर्शक र श्रोताको मन जित्दै, कर्णालीको सांगीतिक परम्परालाई थप उचाइमा पुर्याएको छ। कर्णाली क्षेत्रको मौलिकता र लोकभाकाको संरक्षणमा आफ्नो योगदान पुर्याउन खडानन्दले निरन्तर गीत प्रस्तुत गरिरहेका छन्।
“लोक भाकाजति सबै एउटै जिल्लाको मात्रै भयो। हाम्रो वनपाखामा, खेतखलियानमा गाइने भाका लाई देउडा मार्फत गाएको हुँ,” उनले आफ्नो गीतप्रतिको भावना यसरी व्यक्त गरे।
देउडा, कर्णाली र सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा विशेष महत्व बोकेको लोकभाका हो। सामूहिक नृत्य र गायनमा आधारित यो विधा गाउँ-समाजमा गीत गाउने र भावना साटासाट गर्ने माध्यम हो।
उनका अनुसार, पहिले कर्णालीका भाकाहरूलाई सुदूरपश्चिमको भनेर चिनाइन्थ्यो। तर उनले यसलाई पुनः कर्णालीसँग जोडेर प्रस्तुत गर्ने प्रयास गरे। उनी भन्छन्, “देउडा र लोकभाका हाम्रो कर्णालीको थियो, यो हाम्रो पहिचान हो। यसलाई जिउँदो राख्नुपर्छ।”
उनले आफ्नो सांगीतिक यात्रामा खासगरी ग्रामीण क्षेत्रमा प्रचलित भाकालाई उठान गर्दै आएका छन्। उनका देउडा गीतले परम्परागत संस्कृति मात्र नभएर स्थानीय जनजीवनको कथा र संघर्षलाई पनि उजागर गरेका छन्।
हालैको गीतमा खडानन्दले हुम्लाकी बन्कला शर्मासँग मिलेर हृदय छुने प्रेम कथा प्रस्तुत गरेका छन्। गीतमा सरल शब्द र गहिरो भावना प्रयोग गरेर समाजमा रहेको प्रेम, पीडा र बिछोडको कथा बोलिएको छ।
“दशैं-तिहारको बीचमा दर्शकलाई केही नयाँ दिउँ भन्ने सोचले यो गीत प्रस्तुत गरेको हुँ,” उनले बताए।
लाईभ देउडाको विशेषता भनेको गीत गाइरहँदा सजीव रुपमा दर्शकसँगको अन्तरक्रिया हो। यो विधामा खडानन्दले दर्शकलाई आफ्नो प्रस्तुतीकरणमा आकर्षित गर्न सफल भएका छन्।
बजारमा देउडाबारे व्यापक चर्चा भइरहेका बेला खडानन्दको गीतले कर्णालीको आवाजलाई अझै सशक्त बनाएको छ।
उनको सांगीतिक यात्रा गाउँका खेत खलियानबाट सुरु भएको थियो। उनले बाल्यकालमा नै आफ्ना परिवार र समाजबाट गीत-संगीतको प्रेरणा लिएका थिए।
गाउँका चाडपर्व र मेलाहरूमा उनले गीत गाउन थाल्दा सबैले उनको आवाजको तारिफ गरे। यो भन्दा पहिला खडानन्दले दिदी-भाइको सम्बन्धमा आधारित मर्मस्पर्शी देउडा गीत प्रस्तुत गरेका थिए। त्यो गीतले धेरै दर्शकको मन जितेको थियो।
उनले थपे, “देउडा मात्र गीत गाउने माध्यम नभएर आफ्ना भावना अभिव्यक्त गर्ने कला हो। यसले हाम्रो परम्परा र पहिचानलाई बचाइराख्छ।”
खडानन्दका गीतमा बिम्बात्मकता र साहित्यिक पक्ष विशेष आकर्षणका रूपमा देखिन्छन्। हालको गीतमा प्रेमकथा मार्फत उनले गाउँ-समाजमा हुने भावनात्मक सम्बन्धको गहिराईलाई चित्रण गरेका छन्।
गीतमा प्रयोग भएका दृश्य, भाषा र भावनाले कर्णालीका जनजीवनलाई सरलताका साथ प्रस्तुत गर्छ।
यो अंशले गीतमा रहेको भावनात्मक गहिराइ र लोकभाषाको सौन्दर्यलाई देखाउँछ। खडानन्दका गीतहरू केवल मनोरञ्जनको माध्यम नभएर साहित्यिक दृष्टिले पनि मूल्यवान् छन्।
कर्णाली क्षेत्र प्राकृतिक सौन्दर्य र सांस्कृतिक विविधताले भरिपूर्ण छ। यहाँको गीत-संगीतले मानिसका दुःख-सुख, प्रेम र बिछोडका कथाहरूलाई अभिव्यक्त गर्छ।
उनले आफ्नो गीतमार्फत कर्णालीको मौलिकतालाई उजागर गरेका छन्। “हाम्रो परम्परा, लोक संगीत बचाइराख्न मैले यो प्रयास गरेको हुँ,” उनले भने।
उनको प्रयासले कर्णाली क्षेत्रका अन्य कलाकारलाई पनि प्रेरित गरेको छ। देउडा गीत र अन्य लोकभाकाले कर्णाली क्षेत्रको सांगीतिक पहिचानलाई राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा पुर्याउने काम गरिरहेको छ।
खडानन्दको जस्तै प्रतिभा भएका कलाकारले लोकगीत र देउडा जोगाउन ठूलो भूमिका खेल्न सक्छन्। तर यस्ता विधाको संरक्षणमा चुनौती पनि छन्।
आधुनिकताका कारण परम्परागत गीत-संगीत ओझेलमा पर्ने जोखिम छ। खडानन्दजस्ता कलाकारलाई उचित अवसर, प्रवर्द्धन र समर्थन प्राप्त भएमा नेपाली लोक देउडातले अझ उचाइ प्राप्त गर्न सक्छ।
उनले आफूजस्तै कलाकारहरूलाई यस क्षेत्रमा लाग्न हौसला दिएका छन्। “म आफैँ पनि रडिलो मान्छे हुँ। गीत-संगीतलाई बचाउने हाम्रो दायित्व हो,” उनी भन्छन्।
खडानन्दको लाईभ देउडा गीतले कर्णाली क्षेत्रको सांगीतिक परम्परालाई पुनर्जीवित गर्ने महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।
उनले आफ्नो गायन र प्रस्तुतीकरणमार्फत कर्णालीको मौलिकतालाई मात्र होइन, समग्र नेपाली मौलिक संगीतलाई पनि समृद्ध बनाएका छन्।
उनीजस्ता कलाकारहरूको प्रयासले नेपाली समाजमा लोकगीत र संस्कृतिको महत्व अझ बढी बुझ्न सहयोग पुर्याएको छ।
उनको यो यात्रा नयाँ पुस्ताका लागि प्रेरणाको स्रोत बनेको छ। उनका शब्द र धुनले कर्णालीलाई सजीव बनाउने प्रयासलाई सफल बनाएको छ र यो प्रयास भविष्यमा पनि निरन्तर रहोस्।
