किसानले पनि जमिन्दारबाट सानो रकम ऋण लिएको थियो। समयमै ऋण तिर्न नसक्दा, जमिन्दार एकदिन आफ्ना सुसारेहरू लिएर किसानको घरमा पुग्यो।
एकादेशमा एउटा सुन्दर र हराभरा गाउँ थियो। त्यस गाउँमा एकजना गरिब किसान बस्थ्यो। उसको घरमा श्रीमती र दुईजना साना छोराछोरी थिए। किसानले घरमा एउटा सेतो घोडा पालेको थियो। त्यो घोडा गाउँभरि बफादार र आकर्षक भनेर चिनिन्थ्यो।
गाउँमा मोटरबाटो पुग्न सकेको थिएन। किसानले आफ्नो सेतो घोडाको मद्दतले गाउँलेहरूको सरसामान बजारबाट ओसारपसार गरिदिन्थ्यो। गाउँलेहरूले सामान ओसारपसार गरिदिए बापत किसानलाई पैसा दिन्थे।
यही आम्दानीबाट उसको परिवारको गुजारा चलिरहेको थियो। त्यो सेतो घोडा बुद्धिमान, मेहनती र अद्वितीय भएकोले गाउँलेहरू त्यसलाई निकै मन पराउँथे। धेरैले किसानलाई त्यो घोडा किन्न आग्रह गरे, तर किसानले आफ्नो बफादार साथीलाई बेच्न मानेन।
त्यही गाउँमा एकजना धनी जमिन्दार पनि बस्थ्यो। उसको विशाल जमिन-जायदाद थियो र आफूलाई गाउँकै मालिक ठान्थ्यो। गाउँलेहरू कुनै समस्या परेमा उसैकोमा ऋण माग्न जान्थे। तर जमिन्दारको मन कठोर थियो।
ऋण दिएको समयमा फिर्ता नपाएमा ऊ आफ्ना सुसारेहरू लिएर गाउँलेहरूको घरमा पुग्थ्यो र उनीहरूका गाईबस्तु, घरवारिल वा अन्य सम्पत्ति खोसेर लैजान्थ्यो। यसरी उसले गाउँभरि आतंक मच्चाएको थियो।
किसानले पनि जमिन्दारबाट सानो रकम ऋण लिएको थियो। समयमै ऋण तिर्न नसक्दा, जमिन्दार एकदिन आफ्ना सुसारेहरू लिएर किसानको घरमा पुग्यो।
किसानले ऋण तिर्न थप समय माग्दै अनुनय-विनय गर्यो। आँसु झार्दै आफ्नो सेतो घोडा नलगिदिन आग्रह गर्यो। त्यो घोडा उसकै जीवनको आधार थियो।
तर जमिन्दारको ढुङ्गा जस्तो कठोर मन पग्लेन। “तैंले ऋण तिर्न सकिनस्, अब यो घोडा मेरो भयो!” भन्दै उसले सुसारेहरूलाई घोडा खोल्न आदेश दियो। किसानले रोइकराई गरिरह्यो। तर जमिन्दारले उसको कुरा सुनेन। सेतो घोडालाई लिएर जमिन्दार गाउँबाट फर्कियो।
घोडा गुमेपछि किसानको जीवन अँध्यारोमा डुब्यो। उसले आफ्नो परिवारको गुजारा चलाउनै नसक्ने भयो। त्यो घोडा मात्रै उसको साथी होइन, उसको आशाको एउटा दीप थियो, जुन अब निभिसकेको थियो।
यो घटनाले गाउँमा गहिरो प्रभाव पार्यो। सबै गाउँलेले किसानप्रतिको सहानुभूति व्यक्त गरे र जमिन्दारको कठोर व्यवहारको आलोचना गरे। तर किसानको जीवनचाहिँ फेरि कहिल्यै पहिलेझैं उज्यालो बन्न सकेन।
